Emotionele verwaarlozing & mishandeling bij kinderen

Wat is emotionele verwaarlozing en mishandeling?

Bij emotionele verwaarlozing of emotionele mishandeling spreken we over een vorm van kindermishandeling. Kindermishandeling kan zich uiten in drie vormen: fysiek, seksueel of psychisch. In dit geval spreken we over psychische, emotionele kindermishandeling. Dit kan zich in verschillende vormen uitten. De kern is dat de behoeftes van het kind structureel niet worden bevredigd, en dat dit voor schade zorgt voor het kind. Wat goed is om te weten is dat deze emotionele verwaarlozing of mishandeling niet altijd bewust wordt aangericht door opvoeders, het gaat vaak ook onbewust. Wat emotionele verwaarlozing of mishandeling lastiger maakt ten opzichte van seksuele of fysieke, is dat er vaak geen lichamelijke en uiterlijke signalen zijn. Waar bij een fysieke of seksuele mishandeling signalen zijn als wonden en blauwe plekken, worden deze niet achtergelaten door emotionele mishandeling of verwaarlozing. Wat wel veranderd, en waar de signalen liggen, is in het gedrag. Emotionele verwaarlozing of mishandeling laat gevolgen en signalen achter op lange en/of korte termijn, in het gedrag.

 

Lange termijn gevolgen

Er zijn een aantal lange termijn gevolgen die kunnen ontstaan bij kinderen die emotioneel zijn verwaarloosd of mishandeld.

- Kinderen die emotioneel zijn verwaarloosd of mishandeld laten vaker agressiefs gedrag zien.

- Kinderen die emotioneel zijn verwaarloosd of mishandeld kunnen eerder een minderwaardigheidscomplex ontwikkelen. 

- Kinderen die emotioneel zijn verwaarloosd of mishandeld laten eerder delinquent gedrag zien. Een groot deel van gewelds- en zedenmisdrijven plegers, is slachtoffer geweest van emotionele verwaarlozing of mishandeling.

- Kinderen die emotioneel zijn verwaarloosd of mishandeld zullen eerder te maken krijgen met psychische stoornissen, in het bijzonder depressie en angststoornissen.

 

Korte termijn gevolgen & signalen

Op de korte termijn zijn er ook gevolgen, dit zijn tevens ook signalen die de omgeving kan opvangen. Het is belangrijk om deze signalen te kennen. Waar bij seksuele en fysieke mishandeling vaak lichamelijke signalen te zien zijn zoals wonden en blauwe plekken, zijn deze niet te zien bij emotionele verwaarlozing en mishandeling. Voor deze signalen moet er worden gekeken naar gedrag. Er wordt onderscheid gemaakt in hoe kinderen zich uitten tussen internaliserend gedrag en externaliserend gedrag. Met andere woorden zal het ene kind vooral in zichzelf trekken en het andere kind zijn uitingen op de buitenwereld betrekken.

 

Internaliserende signalen              

- Weinig oogcontact maken

- Apathisch reageren

- Teruggetrokken en angstig gedrag

- Zichzelf isoleren

Externaliserende signalen

- Snel geprikkeld 

- Moeilijk te kalmeren

- Antisociaal gedrag

- Agressief gedrag

 

Stappen

Stap1. Signalen in kaart brengen

Zet de signalen die u opmerkt op een rij.

Stap 2. Overleggen

Overleg met uw collega's om te kijken wat zij zien of wat hun mening is. U kunt ook altijd overleggen met veilig thuis om te kijken of zij advies voor u hebben.

Stap 3. In gesprek

Ga eens in gesprek met het kind of met de ouders. Hier hoeft u helemaal niet het woord mishandeling of verwaarlozing in de mond te nemen, het kunnen gewoon simpele vragen zijn. Stel bijvoorbeeld eens de vraag: ‘Hé Janniek, je bent de laatste tijd zo stil, hoe gaat het met je?’ Of aan de ouders: ‘Het valt me op dat Janniek er de laatste tijd zo moe uitziet. Hoe gaat het thuis, sinds zijn zusje geboren is?’ Misschien blijkt er een logische verklaring te zijn voor de signalen die je hebt gezien. 

Stap 4. Afwegen situatie

Als u nog niet gerust gesteld bent breng dan nog eens alle signalen in kaart, en weeg de ernst van de situatie af. Betrek hier ook de meningen van uw collega's bij en informatie uit de gesprekken. Ook kunt u hier altijd veilig thuis bellen voor advies.

Stap 5. Besluit maken

Als u op basis van stap 1 t/m 4 vermoedens hebt van emotionele verwaarlozing of mishandeling bij het kind en zorgt dit voor een onveilige situatie? Dan maakt u een melding bij veilig thuis, het verloop van dit proces zullen zij verder met u oppakken.

 

 

 

 

Bronnen

Brysbaert, M. (2022). Fundamenten van de psychologie. Owl Press.

Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). Wat is kindermishandeling? | https://www.nji.nl/kindermishandeling/wat-is-kindermishandeling

van Gemert, M. (2019). Kindermishandeling: definitie, cijfers en gevolgen. Praktijkboek praten met kinderen over kindermishandeling.

van Gemert, M., & Worm, P. (2019). Meldcode kindermishandeling. HJK.

van Harmelen, A. L. (2013). Childhood emotional maltreatment: impact on cognition and the brain. Leiden University Repository. 

Ministerie van Algemene Zaken. (2023, 7 april). Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Huiselijk geweld | Rijksoverheid.nl.